Φυματίωση ή αλλιώς Καρκίνωση της Ελιάς

Παθογόνο: Βακτήριο Pseudomonas savastanoi pv. Savastanoi ή αλλιώς γνωστό ως Pseudomonas syringae subsp. savastanoi

Ασθένεια πολύ διαδεδομένη σε όλες τις ελαιοκομικές περιοχές. Προκαλεί εξασθένηση των δένδρων, ξήρανση κλαδιών ή και ολόκληρων δένδρων.

Συμπτώματα

Το κύριο σύμπτωμα της ασθενείας αυτής είναι η εμφάνιση αρχικά φυματίων (μικρών όγκων), κυρίως πάνω στους νεαρούς κλάδους αλλά και στους πιό ηλικιωμένους ακόμα δε και στον κορμό και τις ρίζες. Τα φυμάτια είναι μάλλον σφαιρικά και αρχικά έχουν ομαλή επιφάνεια και εσωτερική υφή σπογγώδη. Καθώς όμως μεγαλώνουν, η επιφάνεια τους σχίζεται και γίνεται ανώμαλη, οπότε τα φυμάτια μετατρέπονται σε καρκινώματα, που εσωτερικά γίνονται ξυλώδη και σκληρά. Οι υπερτροφίες αυτές αποτελούνται κυρίως από φλοιώδες παρέγχυμα, μέσα στο οποίο ευρίσκονται ακανόνιστα στοιχεία της βίβλου και του ξύλου.

Συχνά τέτοια καρκινώματα σχηματίζονται στο σημείο επαφής εμβολίου και υποκειμένου, στη βάση των λαίμαργων βλαστών και στις σχισμές, που έχει προκαλέσει στους βλαστούς ο παγετός. Η ανάπτυξη των προσβεβλημένων κλαδίσκων αναστέλλεται και παρατηρείται έκπτυξη νέων βλαστών σε σημεία κάτω από τα καρκινώματα. Μπορούμε να έχουμε και ξήρανση βλαστών. Γενικά το δένδρο εξασθενεί και η παραγωγή του μειώνεται.

Η ασθένεια προκαλεί και μια κηλίδωση των καρπών. Στις πράσινες ελιές εμφανίζονται γύρω από τα φακίδια κηλίδες κυκλικές (με διάμετρο 0,5-2,5mm) ή ακανόνιστες, με χρώμα καστανό, που αργότερα γίνεται μαύρο. Στις αδρόκαρπες ποικιλίες γύρω από τις κηλίδες υπάρχει μια υπόλευκη άλως. Αντίθετα, στις μικρόκαρπες ποικιλίες οι κηλίδες εμφανίζονται σαν καστανόμαυρα στίγματα χωρίς άλω. Οι κηλίδες, που έχουν συμπληρώσει την ανάπτυξή τους, είναι λίγο βυθισμένες, τελικά δε το κέντρο τους σχίζεται και βγαίνει ένα γλοιώδες υγρό, που περιέχει βακτηριακά κύτταρα. Η προσβολή δεν προχωρεί σε βάθος, αλλά περιορίζεται στα επιφανειακά στρώματα του μεσοκαρπίου. Στον ίδιο καρπό: μπορεί να υπάρξουν μέχρι 20 κηλίδες. Στις ελιές, που προορίζονται για κονσερβοποίηση, η ζημιά μπορεί να είναι πολύ σημαντική.

Βιολογία

Η ασθένεια αποδίδεται στο βακτήριο Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi. Εκτός από την ελιά, το βακτήριο προσβάλλει το γιασεμί, την πικροδάφνη και τον φράξινο, δημιουργώντας τα χαρακτηριστικά εξογκώματα.

Το βακτήριο, που βρίσκεται μέσα στα καρκινώματα βγαίνει όταν αυτά διαβραχούν, μεταφέρεται με τις σταγόνες της βροχής και μολύνει τους φυτικούς ιστούς από πληγές κλαδέματος, ραβδίσματος, χαλαζιού ή παγετού. Οι μολύνσεις γίνονται κυρίως το φθινόπωρο και τον χειμώνα, αλλά και την άνοιξη όταν υπάρχουν βροχές. Οι καρποί μολύνονται από τα φακίδια.Υγρός και βροχερός καιρός, ιδιαίτερα όταν ακολουθείται από χαλαζόπτωση ευνοεί την εκδήλωση της ασθένειας. Οι ποικιλίες Καλαμών, Μεγαρίτικη και Θασίτικη της ελιάς θεωρούνται ανθεκτικές.

Αντιμετώπιση

Συνιστάται να αποφεύγεται η εκτέλεση κλαδέματος με βροχερό καιρό.

Τα προσβεβλημένα κλαδιά που κόβονται πρέπει να καίγονται και να απολυμαίνονται τα εργαλεία. Συνιστάται επίσης κατά το κλάδεμα να λαμβάνεται φροντίδα για τον καλό αερισμό του εσωτερικού της κόμης. Επίσης σε περίπτωση εγκατάστασης νέου ελαιώνα, θα πρέπει τα δενδρύλλια να είναι εντελώς υγιή.

Προληπτικά συνιστώνται ψεκασμοί με κατάλληλα σκευάσματα(βλέπε παρακάτω) από το φθινόπωρο μέχρι αρχές άνοιξης.

Η ασθένεια θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με ψεκασμούς προστατευτικών μικροβιοκτόνων και ιδαίτερα βορδιγαλίου πολτού, η προστασία όμως αυτή των δένδρων θα απαιτούσε πολλούς ψεκασμούς κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα και θα ήταν οικονομικά ασύμφορη. Συνεπώς, τα μέτρα, που μπορούμε να συστήσουμε, είναι:

• Αποφυγή συλλογής του καρπού και κλαδευμάτων με βροχερό καιρό. Μετά από την εργασία του κλαδεύματος καλό είναι να γίνεται ψεκασμός με βορδιγάλιο πολτό. Παρόμοιος ψεκασμός είναι σκόπιμος και μετά από παγετό.
• Αν τα δένδρα δεν είναι πολύ προσβεβλημένα, μπορεί να απαλλαγούν από την ασθένεια με αφαίρεση των μικρών κλάδων, που έχουν καρκινώματα και αφαίρεση των όγκων από τους μεγαλύτερους κλάδους. Οι πληγές πρέπει να καλύπτονται με βορδιγάλιο πάστα, που περιέχει 1 μέρος θειικού χαλκού, 2 μέρη υδροξειδίου του ασβεστίου και 10 μέρη νερού.